Wat is een CO2-prijs?
De CO₂-prijs is de prijs die bedrijven betalen voor het recht om een ton CO₂ uit te stoten. Het is een marktmechanisme binnen het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS) dat bedrijven financieel prikkelt om hun uitstoot te reduceren. Hoe hoger de prijs, hoe groter de stimulans om CO₂-uitstoot te beperken via bijvoorbeeld energie-efficiëntie, elektrificatie of duurzame energie.
De CO₂-prijs wordt beïnvloed door een aantal zaken;
Vraag en aanbod
De vraag neemt toe bij hogere economische activiteit en CO₂-uitstoot. Ook een verschuiving naar kolencentrales bij lage gas- of hernieuwbare productie verhoogt de vraag naar emissierechten. Een beperkter aanbod leidt tot een hogere vraag en doorgaans tot een stijging van de CO2-prijs. Het aanbod wordt bepaald door het veilingvolume van EUA’s en de MSR (Market Stability Reserve), die overtollige rechten opneemt of vrijgeeft bij tekorten.
Het weer
Koude winters en hete zomers verhogen de stroomvraag. Bij onvoldoende hernieuwbare opwek worden extra fossiele centrales ingezet, wat leidt tot meer vraag naar emissierechten.
Marktsentiment
Beleggers zoals banken en fondsen kopen EUA’s als investering. Net als bij andere grondstoffen kunnen positieve of negatieve marktsegmenten de ontwikkeling van de CO₂-prijs beïnvloeden.
Beleid
Beleidsmaatregelen zoals het Europese ‘Fit for 55’ programma, dat streeft naar een emissiereductie van 55% in 2030, leiden tot een afnemend aantal beschikbare rechten per jaar. Dit reductiepad leidt tot hogere prijzen.
Prijsontwikkeling
De Russische invasie van Oekraïne in 2022 leidde tot energieonzekerheid en verhoogde vraag naar kolencentrales, wat de CO₂-prijs tijdelijk opdreef. Tegelijkertijd versterkte de EU haar klimaatambitie via het Fit-for-55-pakket, inclusief aanscherping van het emissieplafond en versnelling van de jaarlijkse afbouw (Linear Reduction Factor) van emissierechten, wat structureel prijsopwaarts werkte. In de periode 2023-2024 zorgden onzekerheden over economische groei en industriële vraag in Europa voor neerwaartse prijsdruk. Daarentegen hadden de structurele schaarste aan emissierechten (door o.a. Fit-for-55-pakket) en aankomende ETS-uitbreidingen (waarbij nieuwe sectoren zoals de scheepvaart onder het systeem vallen) opnieuw een opwaarts effect. Samengevat wordt de CO₂-prijs momenteel bepaald door de balans tussen een structureel krapper beleid en vraag-/aanbodschokken op de korte-termijn in de energiemarkt en economie.
Direct aan de slag met energie-efficiëntie, elektrificatie of inkopen van duurzame energie?
Ontvang meer informatieEU ETS
CO₂-emissierechten worden verhandeld via het EU Emissions Trading System (EU ETS). Elk jaar wordt een vast aantal emissierechten (EUA’s) door de EU geveild, volgens een vooraf bepaald emissieplafond. Dit plafond wordt ieder jaar lager om klimaatdoelstellingen te bereiken. Aan het eind van elk jaar moeten bedrijven evenveel EUA’s inleveren als hun daadwerkelijke CO₂-uitstoot in tonnen. Dit noemen ze een compliance deadline en deze valt meestal in de maand april van het volgende jaar. Ook kunnen bedrijven onderling kopen of verkopen. Dit zorgt voor een efficiënte marktwerking, waarbij emissiereducties daar plaatsvinden waar het relatief goedkoop is.
Binnen dit zogenaamde ETS-1 handelssysteem vallen bedrijven in de volgende sectoren;
- Energieopwekking: steenkoolcentrales, CCGT en STEG-gascentrales, biomassacentrales en afvalverbrandingsinstallaties
- Energie-intensieve industrie: ijzer- en staalindustrie, raffinaderijen, cementfabrieken, kalk- en keramiekproductie, chemische, papier en glasindustrie.
- Luchtvaart: alle vluchten binnen de Europees Economische Ruimte (EER) vallen sinds 2012 onder het ETS-1 systeem
- Scheepvaart: sinds 2024 is ook de maritieme sector toegevoegd aan het ETS-1 handelssysteem. Hier gaat het om reizen met grote schepen tussen EU-havens.
Start van het EU ETS
In de eerste fase (2005-2007) kregen bedrijven vrijwel alle emissierechten gratis toegewezen via nationale allocatieplannen (NAP).
Pilots voor veilingen
De emissierechten kwamen nog altijd veel vrij via gratis allocaties, maar er werden in de periode 2008 tot 2012 al pilots gedraaid met het veilen van emissierechten. Zo veilde Duitsland <5% van zijn emissierechten voor de energiesector.
Introductie fase 3
In fase 3 vervielen de 100% gratis emissierechten voor de energiesector. Overige sectoren kregen een benchmark-gebaseerde toewijzing met jaarlijkse aanscherping (benchmarkdaling ~0,2-1,6% per jaar afhankelijk van sector). Ook de luchtvaart valt vanaf dit moment onder het EU ETS en moet 15% van hun rechten via veilingen inkopen.
Verdere uitbreiding EU ETS en afbouw gratis rechten.
De energiesector moet vanaf dit jaar 100% van zijn CO2-uitstoot compenseren met ingekochte emissierechten. Gratis allocatie voor overige sectoren blijft bestaan, maar wordt verder afgebouwd. Ook de luchtvaartsector moet meer emissierechten inkopen.
Toevoeging maritieme sector
In 2024 is de maritieme sector toegevoegd aan het EU ETS. Ook deze sector is verplicht al hun rechten in te kopen. Om dit gefaseerd in te voeren, dienen scheepvaarders in 2024 nog 40% van hun uitstoot te dekken, waarna dit groeit naar 70% in 2025 en 100% in 2026.
Gratis emissierechten
Sommige sectoren hoeven niet al hun rechten zelf in te kopen tegen de CO₂-prijs. De EU geeft namelijk ook gratis emissierechten uit. Dit heeft meerdere redenen. Hiermee proberen ze bijvoorbeeld zogenaamde ‘carbon leakage’ te voorkomen. Dit betekent dat dat bedrijven hun productie, en dus hun CO₂-uitstoot, verplaatsen naar landen buiten de EU, waar geen of lagere CO₂-kosten gelden. Hiermee verschuift de uitstoot, maar verminderd niet, waardoor klimaatdoelen in gevaar komen. Bedrijven ontvangen gratis rechten op basis van een emissie-benchmark per geproduceerde eenheid (bijv. ton staal, ton cement). Energiecentrales krijgen echter geen gratis rechten toegewezen en moeten zelf alle EUA’s inkopen. Dit omdat zij kosten kunnen doorberekenen in de elektriciteitsprijs. Ook neemt de hoeveelheid gratis rechten ieder jaar verder af, waardoor bedrijven stap voor stap moeten verduurzamen of toch extra EUA’s moeten kopen.
Fit For 55
Het Fit-for-55 pakket van de EU is een ambitieuze en krachtige stap richting een duurzamere toekomst. Met dit pakket wil de Europese Unie de CO₂-uitstoot in 2030 met minstens 55% terugbrengen ten opzichte van 1990, als belangrijke mijlpaal op weg naar volledige klimaatneutraliteit in 2050. Fit-for-55 bevat maatregelen die bedrijven direct raken, zoals een strenger emissiehandelssysteem (ETS), een CO₂-grensheffing (CBAM) om Europese bedrijven eerlijk te laten concurreren, hogere doelstellingen voor hernieuwbare energie en scherpere energie-efficiëntie-eisen. Ook versnelt het de transitie naar emissievrije mobiliteit met een uitfasering van brandstofauto’s. Het Fit-for-55 initiatief dwingt bedrijven niet alleen tot verduurzaming, maar biedt ook enorme kansen voor groei, innovatie en een sterker duurzaam concurrentievoordeel.
Stimulans voor klimaatneutraal ondernemen
De stijgende CO₂-prijs maakt duurzame energie niet alleen noodzakelijk, maar ook financieel aantrekkelijker. Doordat fossiele stroom duurder wordt, profiteert u als ondernemer van lagere kosten en minder langetermijnrisico’s wanneer u voor groene energie kiest. Zo versterkt verduurzaming niet alleen uw concurrentiepositie, maar ook uw toekomstbestendigheid richting klanten en ketenpartners die steeds vaker klimaatneutrale producten eisen.
Samen versnellen we uw weg naar klimaatneutraal ondernemen.
Wilt u weten hoe uw bedrijf slim kan inspelen op de CO₂-prijs en aan de slag kan met duurzame energie?
